7.2. BASİT BİR ELEKTRİK DEVRESİNDE LAMBA PARLAKLIĞINI ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER
Konu/Kavramlar: Pil sayısı, lamba sayısı
Basit bir elektrik devresinin; ampul, pil, iletken tel ve anahtar ile oluşturulduğunu biliyoruz. Bu araçları kullanarak kurduğumuz elektrik devresinde, ampul, pilde bulunan enerjiyle ortamı aydınlatmaktadır. Peki, devredeki pil sayısını artırırsak ampulün parlaklığı nasıl değişir? Ampul parlaklığı ile ilgili tahmininizi birlikte test edelim.
PİL SAYISI AMPUL PARLAKLIĞINI DEĞİŞTİRİR Mİ?
Hangi Malzemeler Gerekli?
• 1,5 V’luk pil (3 adet)
• Pil yatağı
• Duy ve ampul
• Anahtar
• İletken tel
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
Etkinlik Nasıl Yapılacak?
• Sınıf mevcuduna ve malzeme durumuna göre gruplar oluşturalım. Aşağıdaki tabloyu defterimize çizelim.
• Bir adet ampul ve iki pilden, Görsel 1’deki gibi basit bir elektrik devresi kurarak ampul parlaklığını gözlemleyelim.
• Basit elektrik devresine, Görsel 2’deki gibi bir pil daha bağladığımızda, ampul parlaklığının nasıl değişeceğini tahmin edelim. Tahminimizi tabloya kaydedelim.
• Görsel 2’deki devreyi kurup çalıştırarak tahminimizi test edelim.
• Benzer şekilde, elektrik devresine Görsel 3’teki gibi bir pil daha ekleyelim. Devre anahtarını kapattığımızda ampul parlaklığının değişimi ile ilgili tahminimizi tabloya kaydedelim.
• Görsel 3’teki devreyi çalıştırarak tahminimizi test edelim.
• Ampulün yaydığı ışık miktarını örnekteki gibi sembolik olarak çizelim.
Sonuçları Değerlendirelim
Bir elektrik devresinde pil sayısı ile ampul parlaklığı arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
- Cevap: Pil sayısı arttıkça ampul parlaklığı da artar.
Kurduğumuz elektrik devrelerinde ampullerin ışık vermesini sağlayan enerji, pillerden elde edilmektedir. Aynı ampulü iki pil ile yaktığımızda, bir pilli devreden daha parlak bir ampul yakarız. Yani pil sayısını artırmak, ampul parlaklığını artıran bir faktördür. Dolayısıyla devredeki pil sayısını görseldeki gibi artırdığımızda, ampul parlaklığı daha da artmaktadır. Ancak her ampulün belirli bir dayanıklılığı vardır. Eğer devreye daha fazla pil bağlanırsa ampul bozularak kullanılmaz hâle gelir. Bu durum, ampul patlaması olarak ifade edilir.
Peki, devredeki pil sayısını sabit tutup ampul sayısını artırırsak ampul parlaklığı nasıl değişir? Bu konudaki tahmininizi test etmek için bir etkinlik yapalım.
AMPUL SAYISI ARTARSA AMPUL PARLAKLIĞI DEĞİŞİR Mİ?
Hangi Malzemeler Gerekli?
• 1,5 V’luk pil (3 adet)
• Pil yatağı
• Duy ve ampul (3 adet)
• Anahtar
• İletken tel
Etkinlik Nasıl Yapılacak?
• Sınıf mevcuduna ve malzeme durumuna göre gruplar oluşturalım. Tabloyu defterimize çizelim.
• Bir adet ampul ve üç pilden oluşan Görsel 1’deki elektrik devresini kurarak ampul parlaklığını gözlemleyelim.
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
• Elektrik devresine, Görsel 2’deki gibi bir ampul daha bağladığımızda ampul parlaklığının nasıl değişeceğini tahmin edelim. Tahminimizi tabloya kaydedelim.
• Görsel 2’deki devreyi çalıştırarak tahminimizi test edelim.
• Benzer şekilde, elektrik devresine Görsel 3’teki gibi bir ampul daha ekleyelim. Devre anahtarını kapattığımızda ampul parlaklığının değişimi ile ilgili tahminimizi tabloya kaydedelim.
• Görsel 3’teki devreyi çalıştırarak tahminimizi test edelim.
• Ampulün yaydığı ışık miktarını örnekteki gibi sembolik olarak çizelim.
Sonuçları Değerlendirelim
Bir elektrik devresinde ampul sayısı ile ampul parlaklığı arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
- Cevap: Elektrik devrelerinde ampul, elektrik enerjisinin harcandığı devre elemanıdır. Ampul sayısı arttıkça ampul parlaklığı azalmaktadır. Aynı enerji ile iki ampulü yaktığımızda, bir ampul yanarken ki parlaklığı elde edemeyiz.
Elektrik devrelerinde ampul, elektrik enerjisinin harcandığı devre elemanıdır. Ampul sayısı arttıkça ampul parlaklığı azalmaktadır. Aynı enerji ile iki ampulü yaktığımızda, bir ampul yanarkenki parlaklığı elde edemeyiz. Ampul sayısı arttıkça ampul parlaklığı azalır. Bu durumu aşağıdaki gibi gösterebiliriz.
Bilimsel bir bilgi, bilimsel süreç becerileri kullanılarak doğrulanır. Bilimsel süreç becerileri; gözlemleme, sınıflama, ölçme, önceden kestirme, verileri kaydetme, verileri kullanma ve model oluşturma, verileri yorumlama, sonuç çıkarma, değişkenleri belirleme, değişkenleri değiştirme ve kontrol etme, hipotez kurma ve yoklama, deney yapma becerilerini içerir. Yukarıda elektrik devresinde ampul parlaklığını etkileyen değişkenleri tespit ederken gözlem yaptık, tahminlerde bulunduk ve tahminlerimizi test ettik. Tahminlerimizi test ederken değişkenleri değiştirme becerisini kullandık.
Bilimsel bir bilgiyi test ederken yapılan değişikliklerden etkilenen değişken bağımlı değişkendir. Sayısı ve miktarı isteğimize göre artırılıp azaltılan değişken ise bağımsız değişkendir. Deneyde bağımsız değişken artırılıp azaltılırken diğer değişkenlerin sabit tutulması gerekir. Sabit tutulan değişken ise kontrol edilen değişken olarak adlandırılır. Yaptığımız etkinliğin bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken tablosu aşağıdaki gibidir.
Yapılan etkinlikler sonucunda görüldüğü gibi bir elektrik devresinde ampul parlaklığı, devreye bağlanan pil sayısı ile doğru orantılıdır. Aynı şekilde, ampul parlaklığı, devreye bağlanan ampul sayısı ile ters orantılı bir şekilde değişmektedir.
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
Kendimizi Değerlendirelim 7.2
Özdeş pil ve ampullerden oluşturulan aşağıdaki devrelerle ilgili verilen soruları, noktalı yerlere devrenin bulunduğu kutunun numarasını yazarak cevaplayınız.
- Cevap:
1. Hangi devrelerde bulunan ampuller yanmaz? ➢ 6, 7, 8, 9
2. Hangi devrelerde bulunan ampuller yanar? ➢ 1, 2, 3, 4, 5
3. Ampul parlaklığının en fazla olduğu devre hangisidir? ➢ 5
4. Ampul parlaklığının en az olduğu devre hangisidir? ➢ 3
5. Bağımlı değişkeni, ampul parlaklığı; bağımsız değişkeni ise ampul sayısı olan bir deney düzeneği hazırlamak için hangi devreler kullanılmalıdır? ➢ 4, 5, 6, 7
6. Bağımlı değişkeni, ampul parlaklığı; bağımsız değişkeni ise pil sayısı olan bir deney düzeneği hazırlamak için hangi devreler kullanılabilir? ➢ 2, 3
FEN, MÜHENDİSLİK VE GİRİŞİMCİLİK UYGULAMALARI
Problemin Tanımı: Sokak lambaları gereksiz yere elektrik harcamaktadır.Resimdeki ışık kaynağının akşam olduğunda kendiliğinden yandığını biliyor musunuz? Bu ışık kaynağının çalışmasını sağlayan, hemen altında yer alan ışık sensörüdür.Günümüzde sokak lambaları da bu sensörler yardımı ile açılıp kapanmaktadır. Peki, enerji tasarrufu açısından bu sistemi daha çok tasarruf sağlayacak bir hâle dönüştürebilir miyiz?
Projenin Adı: Işık Sensörlü Düzenekler ile Sokak Lambalarının Parlaklıklarını Kontrol Etme
Projenin Amacı: Şehir aydınlatmasında kullanılan sokak lambalarının parlaklıklarını ihtiyaca göre artırıp azaltarak enerji israfını önlemek
Projenin Uygulanması
• Sokak lambaları, gruplar hâlinde sensör devresine bağlanır.
• Havanın çok karanlık olduğu zamanlarda sokak lambasının daha parlak yanmasını sağlayacak bir düzenek kurulur.
• Bu düzenek, hava yeteri kadar aydınlık olduğu zaman devreye girerek sokak lambalarının parlaklığını azaltır.
Projenin Malzeme, Maliyet ve Zaman Açısından Değerlendirilmesi
• Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli malzemeler kolaylıkla temin edilebilecek malzemelerdir. Bu aşamada sokak lambaları mevcut şekilde çalışıyor durumda olacaktır. Biz bu devreye lambadan geçen akımı azaltacak ve artıracak bir düzenek ilave edeceğiz. Ayrıca lambadan geçen akımı kontrol edecek bir sensör devresi gereklidir. Günümüzdeki sokak aydınlatmalarında sensör kullanılmaktadır. Ama bu sensör sadece devrenin açılıp kapanmasını kontrol etmektedir. Bu proje ile sensörün fonksiyonunu artırmış olacağız.
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
• Proje kapsamında mutlaka bir maliyet oluşacaktır. Ancak kurulan sistemin bundan sonra sağlayacağı her bir kuruş tasarruf, bir süre sonra yapılan maliyeti karşılayacaktır. Elektrik tüketiminde sağlanan tasarruf, çevre kirliliğinin azalmasından ülke kaynaklarının verimli kullanılmasına hatta ülkemizin millî gelirinin artmasına katkı sağlayacaktır.
• Yapılacak değişimler ve kurulacak devreler her bir sokak lambası için ayrı ayrı yapılmayacağı için çok zaman alacak bir uygulama değildir.
Projede Karşılaşılan Sorunlara Karşı Çözümler Üretelim
Geceleri lambalar çok parlak yanacaktır. Aslında belirli bir saatten sonra sokak lambalarının çok parlak yanmasına hatta yanmasına gerek yok. Bu durumu bu sistemle nasıl çözebiliriz?
Proje Maketi Aşamasında Gerekli Malzemeler
İlaç kutuları (çok sayıda), mukavva (tam tabaka), tutkal, sensör, led devreleri, pipetler, makas, el feneri
Tasarla ve Sun
• Evlerimizde yer alan ilaç kutularından ev maketleri yaparak bunları mukavva üzerine yapıştıralım. Mukavva üzerinde bir yerleşim yeri maketi oluşturalım.
• Maketimizin ortasında geniş bir cadde bulunsun. Bu caddenin iki yanına, pipetlerden oluşturacağımız lamba direklerini yerleştirelim.
• Her bir direğe bir led gelecek şekilde elektrik devrelerini oluşturalım.
• Led devrelerinin yanmasını kontrol edecek sensörü maketimizin uygun bir yerine yerleştirelim.
• El feneri ile sensörün çalışmasını kontrol edelim.
Projenin Değerlendirilmesi: Yapılan çalışmalar öğretmenin vereceği ya da kitap sonunda yer alan proje değerlendirme ölçeği ile değerlendirilir.
Siz de Yapın: Sizler de benzer basamakları takip ederek seçtiğiniz başka bir konu ile ilgili projeler geliştirebilirsiniz. Projelerinizi yıl sonunda düzenleyeceğiniz Bilim Şenliği’nde sergileyiniz.
- Cevap: Bu etkinliği yapmamızı istiyorsanız yorum bölümüne yazınız.
“5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı SDR Dikey Yayınları Sayfa 172-173-174-175-176-177-178-179 Cevapları” beğendiyseniz sosyal medyada paylaşabilir ve aşağıda bulunan emojilerle duygularınızı ifade edebilirsiniz 🙂
