9. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı 6. Ünite Türklerin İslamı Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Ölçme ve Değerlendirme Cevapları
9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Meb Yayınları 6. Ünite Türklerin İslamı Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Sayfa 10, 6. Ünite Türklerin İslamı Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Ölçme ve Değerlendirme Etkinlik Soruları ve Cevapları
6. Ünite Türklerin İslamı Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Ölçme ve Değerlendirme
9. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 205 Cevabı
Aşağıdaki terimleri birer cümleyle açıklayınız.
- Cevap:
Bâtınilik : Bâtınîlik ya da Bâtın’îyye; İslamda Kur’an ayetlerinin görünür anlamlarının dışında, daha derinde gerçek anlamları bulunduğu inancı, ayetleri buna göre yorumlayan akıma Bâtınîlik, bu düşünceyi benimseyen kişiye de Bâtınî denir.
Kutadgu Bilig : Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib’in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han’a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eserdir. Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
Siyasetnâme : Siyasetname veya Siyeru’l-mülk, Nizamülmülk tarafından kaleme alınmış siyaset konulu eser. Eserde yoğun bir dinî bağlam içerisinde genelde devlet işleri, devlete ve hükmetmeye dair temel ilke ve düşüncelere yer verilir.
Melik : hakan, hükümdar, padişah.
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Büyük Selçuklular, Bâtınilere karşı aldığı tedbirler nelerdir?
- Cevap: Büyük Selçuklu Devleti, Hasan Sabbah üzerine birçok sefer yapmıştır. Askeri olarak müdahalelerde bulunan Selçuklu Devleti, Haşhaşi olarak tanımlanan bu grubun sonunu getirmek için çok uğraşmıştır. Batınilere ağır yenilgiler yaşatan Selçuklular, Alamut Kalesi’ni kuşatsa da alamamıştır. Hasan Sabbah ölene kadar terör hareketleri devam etmiştir. Batınilik hareketlerine son olarak en son müdahaleyi yapan İlhanlılar son vermiştir.
2. Büyük Selçuklular Anadolu’nun Türk yurdu olması için Bizans’la hangi savaşlar yapmıştır?
Cevap:
- *Dandanakan Savaşı
- *Pasinler Savaşı
- *Malazgirt Savaşı
- *Miryokefalon Savaşı
3. İlk Türk İslam edebî eserleri hangileridir?
Cevap:
- *Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib
- *Divan-ı Lügatit Türk: Kaşgarlı Mahmut
- *Atabetül Hakayık: Edip Ahmet Yükneki
- *Divanı Hikmet: Ahmet Yesevi
4. Türk İslam dünyasının liderliği hangi olayla Büyük Selçuklulara geçmiştir?
- Cevap: Abbasiler, Büveyhoğulları ile siyasi sorunlar yaşamaya başlamıştır. Bunun üzerine Selçuklulardan yardım istemişlerdir. Selçuklular Bağdat Seferi yaparak, Büveyhoğulları sorununa son vermiştir. Bu olay sayesinde Selçuklular Türk – İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenerek lider ülke olma pozisyonuna girmişlerdir. Selçukluların, İslam dünyasında siyasi bir önder güç olması devletin daha da güçlenmesine, büyümesine neden olmuştur. Bütün dünyanın saygısını kazanmayı da başarmışlardır. Selçuklular, dönemin en önemli güçlerinden biri olmuştur.
5. Büyük Selçuklu Devleti Dönemi’ndeki önemli bilim insanları ve çalışma alanları hangileridir?
Cevap:
- *Ahmed bin Musa: Sistem mühendisliğini kurmuştur.
- *Ali bin İsa: Göz kusurları üzerinde çalışmalar yapmıştır.
- *Beyruni: Astronomi ve coğrafya alanında çalışmalar yapmıştır.
- *İbni Cessar: Cüzam hastalığının tedavisini bulmuştur.
- *İbni Heysem: Optik ilminin kurucusu olarak bilinir.
- *İbni Karaka: Torna tezgahını bulan kişidir.
- *İbni Rüşd: Astronomi ve tıp alanında çalışmalar yapan kişidir.
- *İbni Sina: Tıp alimidir.
- *İbni Yunus: Sarkacı bulmuştur.
6. Türk İslam devletlerinin hukuk sistemi hangi esaslara göre oluşturulmuştur?
- Cevap: Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi şeri ve örfi olmak üzere iki ana unsurdan meydana gelirdi. Şeri davalara bakan kadılar, dinle ilgili bütün işlerde yetkiliydi. Karahanlı ve Gazneli hükümdarlar, devlet kurumlarının çalışmasını düzenleyen örfi mahkemelere başkanlık ederdi.
1. Kutadgu Bilig’de devlet teşkilatının özellikleri şu şekilde dile getirilmiştir: “Memleket tutmak için çok asker ve ordu lazımdır, askeri beslemek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır. Bu malı elde etmek için halkın zengin olması gerektir, halkın zengin olması için de doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse dördü de kalır, dördü birden ihmal edilirse beylik çözülmeye yüz tutar.”
Buna göre Kutagu Bilig’de devletin güçlü olması için aşağıdakilerden hangisinin önemi üzerinde durulmamıştır?
A) Ordu
B) Siyaset
C) Hukuk
D) Din
E) Ekonomi
- Cevap: D
2. İlk Türk İslam devletlerinde hükümdarlar …………… denilen kendi ad ve lakaplarının yazılı olduğu, süslemeli özel giysiler giyerdi. Resmî belgelerde tevki ya da tuğra denilen mühür kullanan hükümdarların değerli taşlardan yapılmış taht ve taçları vardı. Saray önünde beş namaz vaktinde, savaşlarda ve törenlerde …………… denilen müzik çalınırdı.
Metinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Tıraz Nevbet
B) Çetr Mehter
C) Tıraz Mehter
D) Tuğ Nevbet
E) Tuğra Nevbet
- Cevap: A
9. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 206 Cevabı
3. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet’ten önce inandıkları Gök Tengri inancıyla ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Tanrı birdir eşi ve ortağı yoktur.
B) Tanrı, görülmez ve şekillendirilmez.
C) Put ve putlaştırma hâli yoktur.
D) İbadet için büyük mabetler yapılır.
E) Tanrı adına kurbanlar kesilir.
- Cevap: D
4. Türklerin İslam’a hizmetleri yalnız siyasi, askerî ve idari sahalarda olmamış, Türkler İslam medeniyetinin gelişmesine de önemli katkılar sağlamıştır. Buna göre;
I. Haçlılar ile mücadele etmeleri,
II. eğitim-öğretimi bir programa bağlamaları,
III. Anadolu’yu imar etmeleri durumlarından hangileri örnek olarak gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
- Cevap: E
5. Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılma nedenlerinden biri değildir?
A) Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi
B) Oğuzların isyan etmesi
C) Atabey ve meliklerin bağımsızlık mücadeleleri
D) Bâtınilerin yıkıcı faaliyetleri
E) Bizans’ın baskısı
- Cevap: E
6. Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında meydana gelen Malazgirt Savaşı’nın;
I. Haçlı Seferlerine neden olması,
II. Bizans’ın Anadolu’daki üstünlüğünü sona erdirmesi,
III. Türk kültürünü Avrupa’ya yayması durumlarından hangilerine zemin hazırladığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
- Cevap: C
7. Büyük Selçuklu Devleti uyguladığı sistemli eğitim politikasıyla;
I. ilmî faaliyetlerle devletin geleceğine yön verme,
II. nitelikli kişiler yetiştirme,
III. zararlı fikirlerle mücadele etme durumlarından hangilerini amaçladığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
- Cevap: E
8. Büyük Selçuklular Gaznelilerle 1035’te Nesa, 1038’de Serahs Savaşları’nı yaptıktan sonra 1040 Dandanakan Savaşı ile devletin kuruluşunu tamamlamıştır.
Buna göre;
I. Büyük Selçukluların bağımsızlık amaçlı mücadeleler yürüttüğü,
II. Anadolu’nun fethi için Gaznelilerle Dandanakan Savaşı’nı yaptığı,
III. Gaznelilerin Büyük Selçukluları Horasan Bölgesi’nde istemediği
durumlarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II D) I ve III
E) I, II ve III
- Cevap: D
9. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 207 Cevabı
UNESCO’nun 38. Genel Kurulu’nda Türkiye’nin teklifi, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan’ın da destekleri ile “2016 Hoca Ahmet Yesevî Yılı” olarak ilan edildi. Bu kapsamda çeşitli etkinliklerle büyük Türk mutasavvıfı Ahmet Yesevî anıldı. Ahmet Yesevî, kültürlerin yakınlaşması ve barış gibi semboller açısından son derece önemli bir şahsiyet. Ayrıca Ahmet Yesevî’nin öğretisinin en temel özelliği, kadınlar ve erkekleri eşit tutması. Bu bakımdan Ahmet Yesevî, bugün UNESCO’nun çok değer verdiği cinsiyet eşitliği açısından da sembol bir şahsiyet.
Ahmet Yesevî’nin, Yesi’de irşada başladığı sıralarda Orta Asya’da İslamlaşmanın yanı sıra yaygın tasavvuf hareketleri de vardır. Bu dönemde Yesevî, Taşkent ve Sirderya ötesindeki bozkırlarda yaşayan göçebe Türkler arasında büyük bir etkiye sahip olmuştur. İslam’ın esaslarını, güzel ahlâkı, tasavvufun âdab ve erkânını basit ve yalın bir dille halka öğretmiştir. Hikmet adı verilen bu manzumeler, dervişleri vasıtasıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılmıştır. Bu sayede Yesevîlik, kısa süre içinde Orta Asya Türkleri arasında yayılmıştır. Ahmet Yesevî, hikmetlerdeki düşünceleri ve bilhassa menkıbevi hayatıyla Orta Asya tasavvufunun en büyük isimlerinden biri olmuştur.
Hoca Ahmet Yesevî, dönemin din ve kültür dili olan Arapça ve Farsça yerine, ana dili Türkçeyi kullanmıştır. Türkçeyi bir ilim, aşk ve irfan dili hâline getirmiştir. Hikmetlerinde ana dili Türkçeyi kullanarak geniş kitleleri etkileyen ilk Türk mutasavvıfı olmuştur. Bugün geniş bir coğrafyada konuşulup yazılan edebî bir Türkçeden söz ediliyorsa şüphesiz büyük Türk mutasavvıfı Ahmed Yesevî’nin bunda katkısı büyüktür.
Hoca Ahmet Yesevî sadece bizim milletimiz için değil verdiği mesajlarıyla evrensel bir değerdir. Onun adına izafe edilen Yesevîlik yolu, başlı başına İslam’ın Türkçe yorumundan başka bir şey değildir. Samimi bir kalbi ve gönlü her şeyin üzerinde tutan Hoca Ahmet Yesevî, günümüze kadar gelip hâlen zevkle okunan Hikmetleri ile aşk ve irfanın, samimiyetin, müsamahanın, insana saygı ve sevginin bir sembolü olmuştur (Kınacı, 2016’dan düzenlenmiştir).
Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.
1. UNESCO’nun 38. Genel Kurulu’nda Türkiye’nin teklifiyle “2016 Hoca Ahmed Yesevî Yılı” olarak ilan edilmişti. Bu teklifin Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından desteklenmesinin gerekçeleri neler olabilir?
- Cevap: Çünkü Hoca Ahmet Yesevi Onların coğrafyasında da etkili olmuştur. Bunların Halkınında büyük kısmı hem müslüman hemde Türktür.
2. UNESCO’nun değer verdiği cinsiyet eşitliğinin size göre ifade ettiği anlamlar nelerdir?
- Cevap: Cinsiyet eşitliği aslında cinsiyet ayrımcılığının kabul edilmesidir. Cinsiyetin bir eşitlik konusu yapılması ayrımcılığının bir sorun olduğunu kabul etmek demektir. Cinsiyet eşitliği sayesinde kadın erkek eşitliği kabul edilmiş ve adalet anlayışının farklılıklar üzerinden değil ortak yönler üzerinden ortaya konulması gerçeği ifade edilmiştir. İnsanların cinsiyetlerine göre ayrımcılığa maruz kalması doğru değildir. İnsanların hisleriyle yargılanması da doğru değildir. İnsanların suç teşkil eden fiillerinin neticesine göre hareket edilir.
3. “Mutasavvıf” ne demektir?
- Cevap: Tasavvuf inançlarını benimseyip kendini Tanrı’ya ve Tanrısal hikmete vermiş, tasavvufla uğraşan, gizemciliği yaymaya çalışan kimse.
4. Metnin başlığı sizce ne olmalıdır?
- Cevap: “Hoca Ahmet Yesevi Yılı” Olabilir.
5. Hoca Ahmet Yesevî’nin evrensel bir değer olmasının Türk İslam tarihi açısından önemi nedir?
- Cevap: Hoca Ahmet Yesevi’nin evrensel bir değer olmasının Türk – İslam tarihi açısından önemi oldukça büyüktür. Çünkü kendisinden sonra tarikatın kurulması ve eğitim ve öğretim hizmetlerinin günümüze kadar devam etmesi mümkün olmuştur. Hoca Ahmet Yesevi İslam din büyüklerinden biri olarak en önemli mutasavvıflarından biridir. Anadolu coğrafyasında onun gibi birçok hoca yaşamıştır.
6. Hoca Ahmet Yesevî’nin, dönemin din ve kültür dili olan Arapça ve Farsça yerine, anadili Türkçeyi kullanmasının nedenleri neler olabilir?
- Cevap: Hoca Ahmet Yesevi Türk asıllı bir alimdir. Eserlerini Arapça ve Farsça yerine Türkçe yazmıştır. Türkleri muhatap kabul ederek ve literatürde Türkçe’nin etkisini arttırmak için çalışmalarını anadilinde meydana getirmiştir. Yaşadığı yüzyıllarda Türkler üzerinde zulümler olduğu için dil ve din olarak insanların hayata bağlanmasını sağlamıştır.
7. Divan-ı Hikmet dervişler vasıtasıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılmıştır. Sizce dervişlerin nasıl bir yaşam tarzı vardır?
- Cevap: Son derece sade bir yaşam tarzı vardır. Ve İnsanlara Örnek olan bir tarafları vardır.
8. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu’na gönderilmek üzere önümüzdeki yıllarda hangi değerli insanın, hangi yılda anılmasını belirttiğiniz bir başvuru mektubunu gerekçelerinizle birlikte yazınız.
- Cevap: Feza Gürsey 2020 yılında anılmasını isterdim. Türk kuramsal fizikçidir. Matematiksel fizik ve yüksek enerji fiziği üzerine çalışmalar yapmıştır. Çalışmalarıyla 1968′de TUBİTAK Bilim Ödülü, 1977′de Oppenheimer Ödülü, 1979′da Einstein Madalyası ve ilerleyen yıllarda çeşitli kurum ve kuruluşlardan ödüller ve onursal doktoralar kazanmıştır.
