4.2. MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ
Konu/Kavramlar: Erime ve donma noktası, kaynama noktası
Görselde gördüğünüz sıvıların ve katıların ne olduğunu biliyor musunuz? Sizce bu maddeleri nasıl ayırt ederiz? Bazı maddeleri tat, renk, koku gibi duyu organları ile algılayabileceğimiz özelliklerine bakarak ayırt edemeyiz. Örneğin renk, birçok madde için aynı özellik olabilir. Bir maddenin ne olduğunu bilmeden tatmak ve koklamak çok tehlikeli olabilir. Dolayısıyla maddeler tadılarak veya koklanarak ayırt edilemez. Ayrıca her maddenin kokusu yoktur. Öyleyse maddeleri ayırt etmek için daha farklı özelliklere ihtiyacımız vardır. Her maddenin kendine özgü özellikleri vardır. Bunlara ayırt edici özellikler denir. Erime/donma noktası ve kaynama noktası maddenin ayırt edici özellikleri arasında yer alır. Buzun erime noktasını ya da suyun donma noktasını ve parafinin erime/donma noktasını yapacağımız etkinlik ile bulalım.
BUZUN VE NAFTALİNİN ERİME/DONMA NOKTASINI BULUYORUM
Hangi Malzemeler Gerekli?
• Beherglas (1000 mL)
• Buz
• Termometre
• Parafin
• Üçayak
• Kıskaç
• Deney tüpü
• İspirto ocağı
• Tek delikli tıpa
• Kibrit
• Sacayak
• Tel kafes
• Kronometre ya da saat
• Destek çubuğu ve bağlama parçası
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
Etkinlik Nasıl Yapılacak?
• Sınıf mevcuduna ve malzeme durumuna göre gruplar oluşturalım. Aşağıdaki tabloyu, üç ayrı deney için ayrı ayrı defterimize çizelim.
1. Deney
• Beherglası buz parçalarıyla dolduralım.
• Termometre ile beherglastaki buzun sıcaklığını ölçüp tabloya yazalım.
• Beherglası ispirto ocağında ısıtalım. Sıcaklık değerlerini 1 dakika aralıklarla buzun tamamı eriyinceye kadar ölçerek tabloya kaydedelim.
2. Deney
• Deney tüpü içerisine bir miktar parafin koyalım. Deney tüpünü tıpa ile kapatarak termometreyi yerleştirelim. Deney tüpünü görseldeki gibi beherglas içerisine yerleştirelim.
• Suyu ısıtmaya başlayalım ve 1 dakika aralıklarla parafinin sıcaklığını termometreden okuyup tabloya kaydedelim.
• Parafinin tamamı sıvı hâle geçinceye kadar ısıtmaya devam edelim.
3. Deney
• Erimiş hâldeki parafini bir süre soğutalım ve son sıcaklığı, tabloya kaydedelim.
• Sıvı hâldeki parafinin sıcaklığını, birer dakika aralıklarla ölçerek tabloya kaydedelim. Bu işleme parafin tamamen donuncaya kadar devam edelim.
Sonuçları Değerlendirelim
1. 1. deneyde buz hangi sıcaklık değerinde erimeye başladı?
- Cevap: Buz 0 °C’de erimeye başladı.
2. 2. deneyde parafin hangi sıcaklık değerinde erimeye başladı?
- Cevap: Parafin 64 °C’de erimeye başladı.
3. 3. deneyde parafin hangi sıcaklıkta donmaya başladı?
- Cevap: Parafin 64 °C’de donmaya başladı.
Madde ve Değişim
Etkinlik sonucunda görüldüğü gibi saf hâldeki buz deney yaptığımız koşullar altında yaklaşık 0 °C’ta eridi. Erime süresince sıcaklıkta bir değişim gözlenmedi. Saf maddelerin erime ve donma noktaları eşit olduğu için saf suyun donma noktası 0 °C olur.
Şimdi, yapacağımız etkinlik ile suyun ve alkolün kaynama noktalarını tespit edelim.
SUYUN VE ETİL ALKOLÜN KAYNAMA NOKTASINI BULUYORUM
Hangi Malzemeler Gerekli?
• İspirto ocağı (2 adet)
• Su ve etil alkol Deney tüpü (2 adet)
• Sacayak Üçayak (2 adet)
• Termometre (2 adet)
• Tel kafes (ikişer adet)
• Tek delikli tıpa (ikişer adet)
• Tüp tutacağı (2 adet), kibrit Beherglas (600 mL)(2 adet)
• Destek çubuğu ve bağlama parçası (ikişer adet)
Etkinlik Nasıl Yapılacak?
• Sınıf mevcuduna ve malzeme durumuna göre gruplar oluşturalım. Aşağıdaki tabloyu defterimize çizelim.
• Beherglasları, yarısına kadar suyla doldurarak sacayaklar üzerine yerleştirelim.
• Deney tüplerini yarısına kadar su ve etil alkol ile dolduralım. Tek delikli tıpayla kapatılan deney tüplerine, termometreleri yerleştirelim.
• Deney tüplerini görseldeki gibi beherglaslar içerisine yerleştirelim.
• Termometrelerdeki sıcaklık değerlerini, tablolara ayrı ayrı yazalım.
• İspirto ocaklarını yakarak deney tüplerini ısıtmaya başlayalım. Termometrelerdeki sıcaklık değerlerini her 2 dakikada bir okuyarak tabloya kaydedelim.
• Bu işlemlere su ve etil alkol kaynayıncaya kadar devam edelim.
Sonuçları Değerlendirelim
1. Su ve etil alkol hangi sıcaklık değerinde kaynamaya başladı?
- Cevap: Su yaklaşık 100 °C’ta, etil alkol de yaklaşık 78 °C’ta kaynadı.
2. Kaynamaya başlamadan önce deney tüplerinde buharlaşma meydana geldi mi?
- Cevap: Kaynama başlamadan önce buharlaşma başladı ve kaynama başlayınca çok hızlı bir hâle geldi.
Saf bir sıvının kaynadığı sıcaklık değerine kaynama noktası denir. Deney sonunda suyun yaklaşık 100 °C’ta, etil alkolün de yaklaşık 78 °C’ta kaynadığını gördünüz. Kaynama başlamadan önce başlayan buharlaşma, kaynama başlayınca çok hızlı bir hâle gelmiştir. Günlük yaşamda kullandığımız bazı maddelerin kaynama noktaları yanda verilen tablodaki gibidir.
Kendimizi Değerlendirelim 4.2
1. Bir öğrenci katı hâldeki 100 g bir madde için aşağıda verilen deney düzeneğini kurarak deneyini gerçekleştirmektedir. Deney esnasında termometrede okunan değerleri, belirli aralıklarla verilen tabloya yazıyor. Öğrenci, maddelerin hâl değiştirirken sıcaklıklarının değişmediğini bildiğine göre;
a. Maddenin erime noktası kaç °C’tur?
- Cevap: Maddenin erime noktası 25 °C’dir.
b. Maddenin kaynama noktası kaç °C’tur?
- Cevap: Maddenin kaynama noktası 100 °C’dir.
c. 20 °C’ta madde hangi hâldedir?
- Cevap: 20 °C’de madde katı haldedir.
ç. Maddenin donma noktası kaç °C’tur?
- Cevap: Maddenin donma noktası 25 °C’dir.
d. Maddenin yoğuşma noktası kaç °C’tur?
- Cevap: Maddenin yoğuşma noktası 100 °C’dir.
e. Maddenin erimesi kaç dk. sürmüştür?
- Cevap: Maddenin erimesi yaklaşık 15 dk. sürmüştür.
f. Aynı maddeden 200 g olsaydı erime, donma ve kaynama sıcaklıkları kaç °C olurdu?
- Cevap: Aynı maddeden 200 g olsaydı erime, donma ve kaynama sıcaklıkları 100 g ile aynı olacaktı.
g. Aynı madde iki ocakla ısıtılsaydı, erime ve kaynama hangi sıcaklıklarda meydana gelirdi?
- Cevap: Aynı madde iki ocakla ısıtılsaydı, erime ve kaynama aynı sıcaklıklarda meydana gelecekti.
“5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı SDR Dikey Yayınları Sayfa 82-83-84-85 Cevapları” beğendiyseniz sosyal medyada paylaşabilir ve aşağıda bulunan emojilerle duygularınızı ifade edebilirsiniz 🙂
