• Görseldeki düzeneği kurarak mumu yakalım. Ekranda, pinpon topunun gölgesini gözlemleyelim.
• Sadece mum ile pinpon topu arasındaki mesafeyi artırdığımızda ve azalttığımızda gölgenin büyüklüğünün nasıl değiştiğini tahmin ederek tabloya yazalım. Daha sonra, bu durumu deneyerek tahminimizi test edelim. Deney sonucunu tabloya kaydedelim.
• Sadece pinpon topu ile ekran arasındaki mesafeyi artırdığımızda ve azalttığımızda gölgenin büyüklüğünün nasıl değiştiğini tahmin ederek tabloya yazalım. Daha sonra, bu durumu deneyerek tahminimizi test edelim. Deney sonucunu tabloya kaydedelim.
Sonuçları Değerlendirelim
1. Mum ile pinpon topu arasındaki uzaklık, gölgenin büyüklüğünü nasıl etkilemektedir? Günlük yaşamdan bu duruma örnekler veriniz.
- Cevap: Mum pinpon topuna yaklaştırıldığında pinpon topunun gölgesi küçülmektedir. Tam tersi şekilde mum pinpon topundan uzaklaştırıldığında da pinpon topunun gölgesi büyümektedir. Günlük hayatımızda Hacivat ve Karagöz oyunu bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Oyunu sergileyen bir sanatçının elindeki çubuklar ışık kaynağına yaklaştığında, perde üzerindeki gölgeler büyümektedir.
2. Pinpon topu ile ekran arasındaki uzaklık, gölgenin büyüklüğünü nasıl etkilemektedir? Günlük yaşamdan bu duruma örnekler veriniz.
- Cevap: Pinpon topu ile ekran arasındaki uzaklık arttıkça gölge boyu büyümektedir. Tam tersi şekilde pinpon topu ile ekran arasındaki uzaklık azaldıkça gölge boyu küçülmektedir. Öğle ve ikindi vakitlerinde gölge boyumuzun değişmesi bu duruma günlük hayatımızdaki örneklerden biridir. Bu durumun oluşmasının nedeni, Güneş’i konumudur. Güneş ışınları, öğle vakti Dünya’ya daha dik gelmektedir. İkindi vaktinde ise Güneş ışınları, Dünya’ya daha eğik gelmektedir. Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı, gölge boyunu etkilemektedir.
Işığın Yayılması
Aynı şekilde, bu kez gölge sanatçısının elleri sabit kalmak koşulu ile ışık kaynağını ele yaklaştırırsak gölgenin yine büyüdüğü görülecektir.
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
Yaptığımız etkinlikte görüldüğü gibi ışık kaynağının, cismin ve gölgenin oluştuğu ekranın konumu, gölge büyüklüğünü etkilemektedir. Konunun giriş bölümünde, öğle ve ikindi vakitlerinde gölge boyumuzun değiştiğini belirtmiştik. Bu durumun oluşmasının nedeni, Güneş’in konumudur. Güneş ışınları, öğle vakti Dünya’ya daha dik gelmektedir. İkindi vaktinde ise Güneş ışınları, Dünya’ya daha eğik gelmektedir. Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı, gölge boyunu etkilemektedir.
Kendimizi Değerlendirelim 5.4
1. Gölge oluşumundan günlük yaşamda nerelerde yararlanıyoruz? Örnek veriniz.
- Cevap: Işık ve gölge oyunlarından yararlanarak pek çok sanatsal eserler oluşturulmaktadır. Buna örnek olarak Hacivat ve Karagözü, ellerimizin gölgesiyle duvara değişik figürler oluşturmamızı verebiliriz.
2. El fenerinin önüne kitabınızı yerleştirerek duvarda kitabınızın gölgesini oluşturunuz. Bu gölgenin nasıl oluştuğunu çizerek gösteriniz.
- Cevap:
3. El fenerinin önüne bir cisim yerleştirerek duvarda, cismin gölgesini oluşturunuz. Cismin ve el fenerinin yeri değiştiğinde gölgenin nasıl değişeceğini söyleyiniz. Oluşan durumu, defterinize çiziniz.
- Cevap: Eğer el feneri cisme yaklaştırılırsa gölge küçülecektir. Eğer cisim el feneri uzaklaştırılırsa cismin gölgesi büyüyecektir.
FEN, MÜHENDİSLİK VE GİRİŞİMCİLİK UYGULAMALARI
Problemin Tanımı: Norveç’te dağlar arasında kalan bir köy, yılın belirli zamanında yeterli oranda Güneş ışığı alamamaktadır. Bilim insanları geliştirdikleri bir sistemle, evlerin yeterli oranda ışık alamayan kısımlarına Güneş ışığının düşürülmesi hedefleyerek köydeki evlerin belirli bir kısmının Güneş ışığı almasını sağlamışlardır. Benzer durumlar bizim şehirlerimizde de yaşanmaktadır. Örneğin binalarımızın kuzey cephesinde yer alan bu evler Güneş ışınlarından yeterli oranda yararlanamadıkları için bu evlerin güney cephedeki evlere oranla ısınma maliyetleri artmaktadır.
Projenin Adı: Güneş Işınlarından Yararlanarak Binaların Güneş Görmeyen Cephesinde Yer Alan Konutların Isıtılması
Projenin Amacı: Binalarımızın Güneş görmeyen cephesinde yer alan evlerin Güneş ışınları ile aydınlatılmasını sağlayarak evin ısıtılmasına katkı sağlamak
Projenin Uygulanması
• Güneş görmeyen evlerin yer aldığı birçok binadan oluşan bir yerleşim yeri seçelim.
• Bina üstlerine güneye bakacak şekilde, üzeri ayna kadar parlak alüminyum vb. malzemelerle kaplı platformları yerleştirelim.
• Bina üzerindeki platformları bir öndeki binanın kuzey cephesini aydınlatacak şekilde yerleştirelim.
Projenin Malzeme, Maliyet ve Zaman Açısından Değerlendirilmesi
• Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli malzemeler kolaylıkla temin edilebilecek malzemelerdir. Platformlar, dayanıklı çelik yapıların yanı sıra beton şeklindeki binanın ilk inşaat
- Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.
aşamasında da kurulabilir. Işığı yansıtacak malzeme ayna olabileceği gibi, parlak metaller de kullanılabilir.
• Platform kurulumu her ne kadar maliyetli bir işlem olsa da uzun vadeli düşünüldüğünde yani platformun yıllarca kullanılabileceği düşünüldüğünde kazançlı bir işlem olduğu ortadır. Proje sonunda kuzey cephe ısıtma maliyetleri bir miktar düşeceği için çevre kirliğinde de azalma yaşanacaktır. Ayrıca ısıtma amacıyla kullandığımız yakıtlardan tasarruf, ülke kaynaklarımızın verimli kullanılmasına ve ülkemizin millî gelirinin artmasına katkı sağlayacaktır.
• Platform kurulumu, çok zaman gerektiren ve inşa edilmesi yıllar sürecek bir işlem değildir. Platform, kolaylıkla ve kısa sürede kurulabilir. Malzemeler hazırlandığında, bir gün içerisinde birden fazla binada kurulum yapılabilir.
Projede Karşılaşılan Sorunlara Karşı Çözümler Üretelim
1. Platformların rüzgâr etkisi ile bina üzerinden düşmesini engellemek için ne yapılabilir?
2. Güneş, günün her saatinde platforma farklı açılardan yansıyacağı için, Güneş’in uygun yere yansımasını sağlama adına projede ne gibi önlemler alınabilir?
Proje Maketi Aşamasında Gerekli Malzemeler
ilaç kutuları (çok sayıda), mukavva(tam tabaka), tutkal, alüminyum folyo, makas, el feneri.
Tasarla ve Sun
• Evlerimizde yer alan ilaç kutularından ev maketleri yaparak bunları mukavva üzerine yapıştıralım. Mukavva üzerinde bir yerleşim yeri maketi oluşturalım.
• Bina maketleri üzerine, bir yüzeyi alüminyum folyo ile kaplı karton parçalarını yapıştıralım.
• El fenerini Güneş yerine kullanarak parlak yüzeylerden yansıyan ışınların maket evlerin kuzey cephesini aydınlatacak şekilde yerleştirildiğinden emin olalım.
Projenin Değerlendirilmesi: Yapılan çalışmalar öğretmenin vereceği ya da kitap sonunda yer alan proje değerlendirme ölçeği ile değerlendirilir.
Siz de Yapın
Sizler de benzer basamakları takip ederek seçtiğiniz başka bir konu ile ilgili projeler geliştirebilirsiniz. Projelerinizi yıl sonunda düzenleyeceğiniz Bilim Şenliği’nde sergileyiniz.
- Cevap: Bu etkinliği yapmamızı istiyorsanız yorum bölümüne yazınız.
5. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
A. Aşağıdaki cümleleri okuyarak doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
1. (D) Bir kaynaktan çıkan ışık ışını, doğrusal olarak yayılır.
2. (Y) Işık, saydam olmayan kıvrımlı bir hortumun bir ucundan diğer ucuna kıvrımlardan geçerek ilerler.
3. (Y) Işığın yayılması için maddesel ortama ihtiyaç vardır.
4. (D) Işık, düzgün bir yüzeye çarparsa düzgün; pürüzlü bir yüzeye çarparsa dağınık yansır.
5. (D) Cisimlerin renklerinin ve şekillerinin daha iyi görülmesi için dağınık yansıma gereklidir.
6. (D) Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali aynı düzlemdedir.
7. (Y) Bir cismin ışığı geçirme miktarı, sadece kalınlığına bağlıdır.
8. (D) Saf su, saydam bir maddedir.
9. (D) Cisimlerin gölgelerinin şekli, cisimle benzerdir.
10. (D) Bir cisim, ışık kaynağına yaklaştıkça gölgesi büyür.
B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, kutucuklarda verilen sözcüklerden uygun olanı yazınız.
- Cevap:
1. Işık kaynağından çıkan ışık ışınları doğrusal olarak yayılır.
2. Işığı kısmen geçiren maddelere eşit madde denir.
3. Tahta kapı yarı saydam maddelere örnektir.
4. Dalgalı suda bulanık görüntü oluşumu dağınık yansıma sonucu meydana gelir.
5. Cisimlerin parlak görünmesinin nedeni, ışığın düzgün yansımasıdır.
6. Yansıtıcı yüzeye çarpan ışığın yüzeye gelme açısı, yansıma açısına eşit tir/tür.
7. Tam gölgenin oluşması için ışık kaynağı ile perde arasında saydam olmayan cisim olması gerekir.
8. Işık kaynağı ile cisim arasındaki uzaklık artarsa cismin gölgesi daha küçük olur.
9. Işık kaynağını cisme yaklaştırırsak gölgenin boyu büyür.
“5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı SDR Dikey Yayınları Sayfa 121-122-123-124-125-126 Cevapları” beğendiyseniz sosyal medyada paylaşabilir ve aşağıda bulunan emojilerle duygularınızı ifade edebilirsiniz 🙂
