11. Sınıf Meb Yayınları Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Ders Kitabı İlk Türk İslam Devletlerinde Devlet Teşkilatı Cevapları

11. Sınıf Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Ders Kitabı Meb Yayınları 1. Ünite Türklerde Devlet Teşkilatı Sayfa 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29,30 İlk Türk İslam Devletlerinde Devlet Teşkilatı Etkinlik Soruları ve Cevapları

İlk Türk İslam Devletlerinde Devlet Teşkilatı

11. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 22 Cevabı

1. Devlet yönetiminde istişarenin (fikir alışverişi) önemi nedir?

Cevap: İstişare, bir konuda en iyiye ulaşmak için yapılan fikir alışverişidir. İstişare bir ortak akıl oluşturmaktır. Devlet aklı da ortak bir akılla çalışmaktadır. Devlet ve millet görüşmesi bu ortak aklın her zaman daha da kuvvetli olmasını ve daha iyi hareket etmesini sağlar.Devlet işlerinde istişare etmek, bir ortak akıl geliştirmek anlamına geldiğinden, hata yapma ihtimalini ortadan kaldırır, devletin daha sağlam temeller üzerine bina edilmesini sağlar. Devletin alacağı kararlarda çıkarların zarar görmemesine ve millet lehine olmasına yarar. İstişare etmek için istişare edilecek kişilerin de akıllı, dürüst, bilgili kişiler olması ortak aklın oluşmasını daha da kolaylaştırır.

2. “Hükümdarın adaletle hükmetmesi.” sözünden ne anlıyorsunuz?

Cevap: Devlet yönetiminde hayati olan bazı unsurlar vardır. Bunlardan biri de devleti idare eden kişinin hükümdar olarak hangi siyasi ya da sosyal pozisyonda olursa olsun adil olmasıdır. Çünkü genel bir kanıyla adalet, idarenin en temel noktasını oluşturmaktadır.
Hükümdarın adaletle hükmetmesi, toplumda insanlara karşı adil olması anlamına gelmektedir. Bir hükümdar adil olduğu kadar sevilir. Adalet, merhamet, hoşgörü gibi manevi değerler, insanlar için de çok değerlidir. Bu nedenle devletin en başında da olsanız devletin herhangi bir kademesinde de görev alsanız mutlak olarak adil olmak zorundasınızdır. Adalet, devletin en temel taşı olarak her zaman varlığını korumak zorundadır.

3. Türkler İslamiyet’e geçince, yönetim anlayışlarında neler değişmiş olabilir?

Cevap: Türkler, tarih boyunca savaşçı ve mücadele eden bir millet olmuştur. Göçebe olan bir toplum olarak hayatlarını farklı coğrafyalarda çok çetin şartlarda geçirmek zorunda da kalmışlardır. Türkler, Araplarla birlikte Çinlilere karşı yapılan Talas Savaşı’na katılmış ve İslamiyet’e girmeyi bu savaştan sonra kabul etmişlerdir.Türkler, İslamiyet’e girdikten sonra yine bir baş olarak hanedan anlayışı devam etse de İslam’ın hak ve adalet anlayışını uygulamaya başlamışlar, her şey Allah’ın rızasını kazanmak için yapılmaya başlanmıştır.
İslam dini sosyal ve siyasal hayatın değişmesinde adalet ve hoşgörü anlayışının yerleşmesiyle Türklerin devlet idaresinde bir etki oluşturmuştur.

Selçuklularda, “Ülke toprakları hanedan ailesinin ortak malıdır.” anlayışını merkeziyetçi yapı açısından değerlendiriniz.

Cevap: Bir bakıma bu düşünce devleti yıkarken zayıflatırken eğer doğru uygulansaydı böyle karmaşalar da ortadan kalkabilirdi. Eğer bir Türk devletini yöneten bir hanedana mensup biriysen, ülke yönetiminde sana düşen sorumluluğu üzerine almak “zorundasın”. İşte bu sisteme Ülüş Sistemi denir. Yönetimde ne olarak sorumluluk alacağın (valilik, komutanlık, diplomatlık, vb.) hükümdara ya da sana kalmıştır. Hükümdar’ın, Ülüş Sistemi gereğince devletin büyüyen topraklarının yönetimini kolaylaştırmak adına topraklarının bir kısmını idare etmesi için kardeşine, amcasına ya da eniştesine vermesi demek, “ülkeyi iki farklı kişi yönetiyor” ya da “devletin yıkılma sebebi yönetimdeki çift başlılık” demek değildir.

Yanda yer alan görsellerde ilk Türk İslam devletlerinde yeni hükümdarlık sembollerinden bazıları verilmiştir. Bu sembolleri Tablo 1.2’den bularak görsellerin altına yazınız.

Cevap:
Görsel 1.8 MENŞUR : Abbasi halifelerinin, Türk hükümdarlarının iktidarını onayladıklarına dair gönderdikleri belgedir.
Görsel 1.9 TIRAZ: Abbasi halifelerinin hâkimiyet sembolü olarak Türk hükümdarlarına gönderdikleri elbisenin adıdır. Bu elbisenin üzerine hükümdarın adı ve unvanı da işlenirdi
Görsel 1.10 ÇETR: Saltanat şemsiyesidir.

11. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 24 Cevabı

Kutadgu Bilig’den

“Sen iyi ad dile, Tanrı sana verdi kut, Kut’unu bulduğunda gönlünü iyi tut.
Biri kavli bütün, dili doğru olmak, İkincisi hayırlı bir töre yapmak,
Üçüncüsü eli bol ve açık olmak, Dördüncüsü düşmana boyun eğdirmek,
Kimde akıl varsa o asil olur,
Kimde bilgi varsa o beylik bulur.
Doğruluk üzerine keserim ben işi, Ayırmam ben, bey ya da kul diye kişi.
Vefayla halka uzatır elini,
Sabırlı olmalı ve tutabilmeli kendini…”

Yukarıdaki metinlerden hareketle bir yöneticide bulunması gereken özellikleri aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.

Cevap:
1 ……….akıllı…………….
2. ……….bilgili..…………..
3 ……….sabırlı…………….
4 ……….cesur…………….
5………...sakin.………….
6………..adil……………
7………..merhametli.…………..
8…………özgüvenli..………..
9…………sorumluluk sahibi…………..
.

11. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 26 Cevabı

Aşağıda yer alan görsellerde ilk Türk İslam devletlerindeki saray görevlilerinden bazıları verilmiştir. Bu kişilerin görevlerini tablo 1.3’ten bularak görsellerin altına yazınız.

Cevap:
Görsel 1.11 : Abdar (Taştdar) Hükümdarın leğen ve ibriğini taşıyan, hükümdarın temizlik işleri ile ilgilenen görevli.
Görsel 1.12 : Şarabdar / İdişçibaşı Hükümdarın sofrasındaki içeceklerden sorumlu olan görevli.
Görsel 1.13 : Çaşnigir Hükümdarın sofrasından sorumlu olan, sofraya gelen yemeklerin tadına bakmak suretiyle hükümdarın zehirlenmesini engelleyen görevli.

11. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 27 Cevabı

İlk Türk devletlerindeki kurultay ile ilk Türk İslam devletlerindeki divan teşkilatını karşılaştırarak, ilk Türk İslam devletlerinde divan sayısının neden artmış olabileceğini açıklayınız.

Cevap: Divan kurultaya göre daha teşkilatlıdır. Çünkü yerleşik hayatta nüfus daha çok, devlet işleri daha yoğundur.

11. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 29 Cevabı

İlk Türk İslam devletleri arasında yer alan Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçukların taşra teşkilat yapısını karşılaştırınız.

Cevap:Karahanlılar (840 – 1212): Batı Türkistan’da Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.İlk Türk İslam devleti olan Karahanlılar devletinin kurucusu Bilge Kül Kadir Han‘dır.
- İslam dinini kabul eden İlk Türk İslam devleti Karahanlılar’dır.
- Devlet yönetiminde ve teşkilatlanmada Selçuklulara öncülük etmişlerdir.
- İlim ve kültür merkezi haline getirilmiş Semerkant, Talas, Fergana, Kaşgar, Buhara gibi şehirlere sahip olmuşlardır.
- Eski Türk geleneklerine İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen en çok bağlı kalan devlet olmuşlardır.
- Gazneliler (963 – 1187): ilk Türk islam Devletleri içinde yer alan Gazneliler, Alp Tigintarafından Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
  - İslamiyet’i ve Türk Kültürünü Hindistan’a yayan ilk devlettir.
  - Sultan unvanını ilk kez kullanan devlettir.
  - İran şair Firdevsi’nin Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.
  - Dandanakan Savaşını Selçuklulara karşı kaybettikten sonra toparlanamayan Gazneliler, 1187 yılında Gurlular tarafından yıkılmıştır.
  - Büyük Selçuklu Devleti (1040 – 1157): Selçuk Bey tarafından bir aşiret devleti olarak kurulmuştur.
    - Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandırlar.
    - Devletin gerçek kurucusu Selçuk Bey’in torunlarından Tuğrul Bey‘dir.
    - Bu devletin kuruluşunda Çağrı Bey’in büyük yardımı olmuştur.
    - Tuğrul Bey dönemi, Alparslan dönemi ve Melikşah dönemi olarak 3 dönemde incelenmektedir.